سوره ی مبارکه ی قلم
مینا هاشمی
در ابتدای سوره مبارکه قلم ،خداوند به قلم و آنچه سطر میکند قسم می خورد واینگونه قسم خوردن بر عظمت وشدت واقعه دلالت دارد....در واقع این قسم خوردن از تأثیر عظیم قلم بر هستی حکایت می کند....
از آنجایی که میان قسم وجواب آن ارتباط وجود دارد،وجواب این قسم همان خلق عظیم پیامبراست پس می توان گفت ،اخلاق به عنوان قلمی در تغییر وتعیین سرنوشت ،عمل می کندکه به موجب آن اعمالی از انسان بروز یافته وبر تقدیرات فرد اثر می گذارد.....
قلم که موجب سطر ورقم زدن سرنوشت می شودباعث علم نیز هست وطبیعتاً از آنجا که علم از سنخ وجود است،پس می توان گفت قلم (که یکی از مصادیق آن اخلاق است)وجود آفرین بوده وارتقاء دهنده مراتب وجودی هر انسانی است.(قلم =موجب قرائت).لذا همین قلم است که موجب عزت وذلت(املاء واستدراج) آدمی می شود...
امام علی (ع)می فرماید: "القلب مصحف البصر" "دل کتاب دیده است". با توجه به سخن ایشان حواس( دیدن وشنیدن)نقش موثری بر صحیفه وجود آدمی وآنچه در آن ثبت می شود، دارد ویکی دیگر از مصادیق قلم محسوب می شود. لذا هرگونه انحراف ونقص در رویت موجب بروز صفاتی همچون صفات تکذیب کنندگان می شود.در حقیقت مکذبین -همچون افرادی که در این سوره اصحاب باغ رابه عنوان نمونه ای از آنها مطرح کرده است-به سبب آنکه خلقیات پیامبر را محور رویت خویش قرار نداده اند دچار کذب شده اند.....
پس به طور کلی رویت وآنچه دیده می شودنقش موثری در تعیین سرنوشت انسان دارد.....
در آیات 10تا15خداوند صفات رذیله منکران پیامبر(ص)را معرفی کرده است که بادر نظر گرفتن آنها می توان چنین نتیجه گرفت: انحراف در رویت موجب انحراف در اخلاق وانحراف دراخلاق موجب انحراف ونقصان در اعمال وصفات می شود...
به عنوان مثال:صفت همز ولمزی که در این قسمت مطرح شده،حاکی از آن است که شخصی که دچار همزو لمزخود ویادیگران است به سبب آنکه در رویت هست ها وتمایز آن از نیست ها دچار ضعف وانحراف است زمینه را برای بروز چنین صفتی در خود فراهم کرده است....
پس ازمطرح شدن داستان اصحاب باغ ،خداوند در آیه 35 سوالی اساسی را مطرح می کند:"أَفَنَجْعَلُ الْمُسْلِمِینَ کَالْمُجْرِمِینَ".....
پر واضح است که میان مسلمین ومجرمین ،هیچگونه تساوی ای وجود ندارد ودر واقع تقدم مسلم بر مجرم در آیه مورد نظر ،نشان از برتر بودن مسلم دارد وتأییدی بر این موضوع است لذا این سوال به عنوان استفهام انکاری مطرح شده است.
ایجاد حالت مقایسه بین مسلمین و مجرمین واستفهامِ حقیقتِ عدم تساوی آنها،در حقیقت فرد را به فطرت خودش ارجاع می دهد....به گونه ای ای که گویی از او سوال می شود:چگونه است که چنین امر بدیهی ای را انکار می کنی؟....
در نگاه اول رأی به عدم تساوی مسلم ومجرم در همه خوانندگان وجود دارد اما با بررسی بیشتر این موضوع در عرصه های مختلف حیات هر فرد،می توان به میزان دوری ویانزدیکی اشخاص به کذب پی برد.یعنی به میزانی که اعمال ورفتار هرفرد در زندگی اش به گونه ای باشد که میان انتخاب های (خیر وشر) خودش تفاوتی قائل نباشد نشان از آن دارد که در باور وشاکله چنین فردی مسلم ومجرم برابراست.....
به عنوان نکات پایانی میتوان چنین نتیجه گرفت که :
به میزانی که در هرفرد خلقیات سوء وجود داشته باشد ،در زمره مخالفین پیامبر قرارداشته ودر حقیقت چنین فردی به همان میزان با خلقیات ورفتارهای نامناسب خویش به پیامبر که صاحب خلق عظیم است، نسبت جنون می دهد....
به میزانی که انسان در دین واخلاق ازپیامبر فاصله داشته باشد ،توان تسبیح نخواهد داشت.(همچون اصحاب باغ)....
سرنوشت هرانسانی به دست خودش وباصفات خودش رقم می خورد....
در همان لحظه که اخلاق سوء ای از انسان سرمی زند ویا فکر (نیّت) انجام آن از ذهن عبور میکند، فرد سرنوشت دنیا وآخرت خویش را با تفکراتش رقم زده است (فمن یعمل مثقال ذرة شر یره) واین چنین درعذاب عمل خویش گرفتار می شود.(کذالک العذاب) که البته عذاب اخروی بزرگتر است....
به میزانی که قدرت خیرگزینی در هر فرد خاموش باشد ،فرد از عقل خویش استقاده نکرده وپیامبر را مجنون می خواند در حالی که خودش دچار جنون است....
لذا واضح ومبرهن است که تلاش برای متخلّق شدن به اخلاق ِ اسوه حسنه ی دو عالم،ونیز برنامه ریزی برای دست یابی به معیار های عقلی در انتخاب ها امری لازم وضروری است .... انشاالله....
